Dende a primeira emisión da Televisión de Galicia, a chegada de series e películas estranxeiras marcou un fito na historia do audiovisual galego, deixando unha pegada indeleble nas xeracións de galegas e galegos que creceron fronte á pantalla. A dobraxe, que se afianzou na década de 1980, cambiou para sempre a forma en que se experimentaba o entretemento en Galicia.
Aínda que algúns actores e actrices galegas xa incursionaran no mundo da dobraxe, a mencionada inauguración da TVG en 1985 converteuse no motor que impulsou este sector. A necesidade de contar con programas e series na lingua materna para enriquecer a programación local impulsou a creación de estudos de dobraxe en toda Galicia. Este impulso non só serviu para satisfacer a demanda de contidos en galego, senón tamén para crear oportunidades de traballo na industria da dobraxe para os talentosos actores galegos.
Series, películas e debuxos animados producidos noutros países atoparon na dobraxe en galego unha vía para conectar cunha audiencia local. Este proceso converteuse nunha ferramenta esencial para que os espectadores galegos sentisen identificados cos personaxes e as historias, á vez que mantiñan viva a súa lingua e cultura.
Coa crecente demanda de contidos en galego, o número de estudos de dobraxe en Galicia experimentou un auxe notorio nas décadas de 1980 e 1990. No seu apoxeo, houbo numerosos estudos en toda a rexión, pero co tempo, esta cifra reduciuse drasticamente. A día de hoxe, só sete seguen en funcionamento, demostrando a resiliencia da industria a pesar dos desafíos que enfrontou.
Catro destes estudos atópanse na Coruña, dous en Santiago de Compostela e un en Vigo. A TVG, que foi o principal cliente da industria durante moito tempo, diminuíu a súa demanda de dobraxe en galego, o que levou a que o seu peso se convertese nun aspecto testemuñal en moitos destes estudos.
No ámbito das institucións formativas, destaca Cinema Iberolusa, situada na cidade olívica. Esta academia, fundada no ano 2000, emerxeu como un faro educativo en plena era onde as cintas UMATIC eran moeda corrente e a revolución dixital daba os seus primeiros pasos cara ao futuro. Erixiuse como a opción primordial para aqueles actores e actrices que aspiraban a perfeccionarse na arte da dobraxe.
Hai máis de dúas décadas, cada hora de produción en Cinema Iberolusa requiría unha dedicación extensa, demandando un mínimo de dúas semanas para alcanzar a súa culminación. Nunha era onde a tecnoloxía avanzaba a paso lento, a creación de dobraxes era un proceso meticuloso e laborioso.
Na actualidade, a capacidade de presentar traballos completos, abarcando desde a tradución ata a edición e mestura, converteuse nunha realidade asombrosa en tan só tres días. Esta transformación radical non só reflicte unha evolución na velocidade de produción, senón tamén no enfoque cara ao traballo. En épocas anteriores, os envíos constituían unha parte esencial do noso proceso, implicando asignacións considerables de recursos.
A dobraxe ao galego non sería nada sen as actrices e actores, quen co seu talento vocal e a súa capacidade interpretativa deron vida a unha multitude de personaxes ao longo dos anos. Estas persoas talentosas lograron deixar unha marca profunda en toda unha xeración de espectadores. As súas voces convértense nas voces dos personaxes, creando unha experiencia única e personalizada para os espectadores galegos.
Os actores de dobraxe non só traducen o diálogo, senón que tamén transmiten as emocións e a esencia dos personaxes. A súa habilidade para adaptar a súa voz e entoación a diferentes situacións é fundamental para que a experiencia de dobraxe sexa auténtica e convincente. Ademais, estes actores a miúdo traballan en estreita colaboración cos directores de dobraxe para garantir que a interpretación sexa fiel ao espírito orixinal da produción.
Na memoria colectiva das galegas e galegos perduran innumerables expresións que ecoan como ecos nostálxicos da pantalla. Un exemplo emblemático é a soada liña “Estás bebeda, Sue Ellen!” na serie Dallas, unha expresión que quedou gravada na mente da audiencia galega grazas á interpretación maxistral do actor Antón Cancelas. Noutro memorable episodio da mesma serie, menos lembrado pero igualmente impactante, Cancelas pronunciou a frase autóctona: “Seica lle botaches unhas pingas de algo forte ao café, Sue Ellen”. Aínda que esta expresión pode non ser tan lembrada, destaca pola súa autenticidade e evidencia a habilidade dos actores de dobraxe para adaptar o diálogo orixinal á nosa idiosincrasia, creando así momentos memorables e auténticos.
Antón Cancelas, figura destacada na dobraxe galega, non só contribuíu con mestría á serie Dallas, senón tamén a outras producións. Por exemplo, na súa interpretación como Arnold Schwarzenegger en Terminator 2: O Xuízo Final. Nunha elección que deixou unha pegada indeleble na historia da dobraxe da Televisión de Galicia, Antón pronunciou a inesquecible frase “A Rañala, Raparigo” (Sayonara, baby), seleccionada como a mellor expresión da historia da dobraxe da TVG mediante votación popular. Este brillante episodio non só resalta a destreza de Cancelas como actor de dobraxe, senón que tamén demostra como as interpretacións maxistrais poden ecoar profundamente na cultura audiovisual galega, conectando ao público de maneira única cos personaxes e os seus momentos máis emblemáticos.
Destaca tamén a figura de Isabel Marina Fidalgo Suárez, unha actriz cuxa voz ecoa entre as máis recoñecidas no ámbito da dobraxe. Prestou a súa distintiva voz a personaxes destacados como Sue Ellen en Dallas, Jane Seymour na Doctora Quinn, Marina Sirtis en Star Trek: The Next Generation, e deixou a súa pegada en producións cinematográficas como Casabranca, dando vida á icónica Ingrid Bergman, ou en Matrimonio a Italiana, onde deu voz á inigualable Sophia Loren.
Tamén dignas de lembrar son as interpretacións de Clint Eastwood nas súas icónicos papeis de Harry O Sucio ou O Sarxento de Ferro. Estas expresións e actuacións pasaron a formar parte integral da cultura popular galega, demostrando a habilidade excepcional dos actores de dobraxe para dar vida a personaxes icónicos e establecer unha conexión perdurable co público.
Para concluír, é ineludible recoñecer o profundo impacto que o Xabarín Club tivo na historia da dobraxe ao galego e na memoria de varias xeracións. Desde a súa estrea o 18 de abril de 1994, este programa non só ofreceu entretemento de calidade, senón que tamén se consolidou como un alicerce cultural na infancia galega. As aventuras de Doraemon, as épicas batallas de Dragon Ball e as travesuras de Shin-Chan animaron as tardes de moitos e enriqueceron o contido en galego de maneira notable. A rica herdanza que deixou este programa suxire a posibilidade de explorar máis a fondo o seu legado nunha análise dedicada, pois é innegable que segue sendo un tesouro apreciado da televisión galega.
A dobraxe ao galego enriqueceu a experiencia audiovisual da rexión, permitindo que as galegas e galegos gocen de producións internacionais mentres manteñen a súa identidade e lingua. A pesar dos desafíos actuais, a paixón e o talento dos actores galegos continúan sendo un punto de referencia na industria da dobraxe. A dobraxe ao galego é máis que unha simple tradución; é unha forma de manter viva a cultura e a lingua na pantalla, xeración tras xeración. Esta historia rica e diversa da dobraxe ao galego é un testemuño do amor e o compromiso da comunidade audiovisual galega por preservar a súa identidade e contribuír ao mundo do entretemento de maneira significativa.
A fotografía de cabeceira é unha imaxe de uso libre extraída de Pexels.
Lugo, 1999. Son un apaixonado do mundo da cultura e a comunicación. Estudiei, produción audiovisual e análise e escritura de guións. A miña experiencia inclúe traballar en documentais, onde aprendín a contar historias de maneira impactante e auténtica. Ademais, tiven o privilexio de desempeñarme como auxiliar de programas na Radio Galega, onde afiei as miñas habilidades na elaboración de contidos. Cada día, busco oportunidades para fusionar a miña paixón pola cultura coa miña formación académica, coa esperanza de contribuír de maneira significativa ao mundo da comunicación.
