Aínda hoxe, os cadros nórdicos adicados aos antigos deuses manteñen toda a sua forza intacta. O Romanticismo trouxo consigo, no século XIX, que Odín descendera entre nubes escuras xunto coas divindades para cubrir a Terra. Que Thor alzara de novo o seu martelo para expandir o seu impacto nun son libre, facendo que os cadros desborden a enerxía ilimitada da Natureza. Que as valquirias, as formidables damas da guerra, saltaran dende as raiolas do amencer cos seus cabalos para traspasar os marcos dos lenzos e cabalgar unha vez mais entre o espírito humano. Non é posible pensar nunha imaxe tan representativa do espírito do Norte, o cal inspirou aos seus artistas, como a Caza salvaxe de Odín. Foi pintada en 1872 por Peter Nicolai Arbo (fig. 1). Nesta obra plasmou en realidade un relato central da relixión nórdica, presente en terras como Islandia.
Na obra móstranse as divindades, con Odín -pai dos deuses e de toda creación- á cabeza dunha marcha na que pode verse a Thor co seu carro tirado por cabuxas e deusas armadas. O Sol, apenas unha mancha dourada ao fondo, abre deixando ver a enormidade infinda de toda a Valhalla percorrendo o teito sobre as terras. A Lúa marcha escorregando unha luz clara que ilumina a brétema que envolve as rochas e as árbores. De esta superficie os deuses recollen as mulleres nun mundo devastado. Anunciando o avance da caza van os corvos de Odín, que co ébano das súas plumas destacan sobre a prata do halo do orbe nocturno. Ningunha outra obra ten recollido, de forma tan inmediata, a conmoción do sublime. E con tal motivo o seu pintor converteuse no referente emblemático da pintura dos mitos arcanos da Europa do Norte.
Nicolai Arbo forma parte da galaxia de creadores que estudaron e plasmaron os feitos e as figuras narradas en escritos como Eddas. Pintores románticos ao igual que Arbo (fig. 2), Nils Blommér, Mårten Eskil Winge (fig. 3), Johan Wilhelm Cordes, Hans Markart ou Johan Gustaf Sandberg seguiron o camiño iniciado a finais do século XVIII por artistas como Johann Heinrich Füssli, quen pintou lenzos como Thor pelexando contra Jörmundgander (1788) (fig. 4).
A actividade de todos eles estaba inspirada no desexo de representar unha cultura que fora transmitida, de forma esencial, no oral. Guiándose igualmente polo ánimo romántico, a mitoloxía da Vella Grecia e Roma deu paso a un novo ambiente tanto de beleza como de temas. O espello xa non era un ideal lonxe da terra, senón a mesma terra. A este respecto, as aspiracións non estaban dirixidas dende un punto alleo, senón propio. Tal cousa levou, á vez, a toda unha renovación temática, artísticas e estética dentro do que era a Arte. Tómese como exemplo a representación do Mito de Aino, feito a modo de tríptico por Akseli Gallen-Kallela en 1891, quen non só fixo tal obra poñendo a vista os alicerces míticos de Finlandia, senón que foi quen puxo rostro ao Kalevala, a épica nacional finlandesa compilada por Elias Lönnrot entre 1835 e 1862. Estas obras contribuíron a perfilar a identidade nacional de Finlandia dun xeito profundo e definitivo.
Este desexo non resultou en absoluto sinxelo de conseguir. Como mostra o cadro Lorelai maldita polos monxes (1887) Johann Köler mostrou algo que paralizou a continuidade das relixións orixinarias. O cristianismo apareceu nos distintos territorios levando a cabo constantes campañas que levaron cara unha demonización dos primeiros deuses (fig. 5)[1]. Os mitos conserváronse na cultura popular e emerxeu de novo a partir dos primeiros pulos románticos. As investigacións fixéronse por parte de etnógrafos, artistas, historiadores, poetas, mitólogos, escritores, músicos, antropólogos, tradutores, pedagogos, lingüístas e coleccionistas. Constituíu unha auténtica reconstrución dende tódalas áreas e que tivo un efecto enriquecedor, como mostra o Ärkamisaeg (A Era do Espertar de Estonia), do calKöler foi unha das suas figuras principais como artista.
Mais se ben foi posible unha ampliación no temático respecto a personaxes e escenas, no estilístico os artistas cultivaban un aspecto que oscilaba entre o académico e o romántico. Pode atoparse un estilo neorenacentista como sucede en Blommér (fig. 6), o evocador do propio Nicolai Arbo, o realista de Markart (fig. 7), o ecléctico de Gustaf Sandberg -con figuras neoclásicas e atmósfera tenebrista- e o historicismo de corte clasicista e cun carácter medieval (fig. 8) de Eskil Winge. Cada obra está ligada mais a formación do artista que a consecución dun estilo unificado, o cal tampouco era algo que se contemplara porque significaría pechar a orixinalidade creadora. Deste xeito, tódolos artistas exploraban un ámbito colectivo dende as suas perspectivas. Posto xuntos permiten sumerxirse nun mundo con vida propia, no que é posible ir atopando e contemplando xestos, escenarios, feitos e figuras extraordinarias da xeito máis inspirador.
Os lenzos destes creadores son capaces de transmitir a vontade primixenia e de facer traspasar máis alá da pintura o poético e maxestoso (fig. 9). Nas obras aparecen divindades das augas e dos ceos, das estrelas e dos animais, sendo tamén deles o sobrenatural e a Gloria. Quen os pintaron, logrando captar todo isto, levounos a converterse en efecto nos pintores dos deuses.
Bibliografía
Elias Lönnrot, tradución e texto introdutorio de Tuula Ahola Rissanen e Tomás González Ahola: Kalevala. Cangas, Colección Vétera – Rinoceronte Editora, 2018.
Luís SEOANE: Comunicacións mesturadas. Vigo, Galaxia, 1973.
[1] A respecto disto Luís Seoane fíxose eco de cómo pese a que na cultura galega aínda continuaban relatos e figuras míticas, a sua pervivencia fora mermada a partir das campañas eclesiásticas. (Ver As fadas galegas como tema tratado na seu programa radiofónico Comunicacións mesturadas, emitido o 12 de Xulio de 1959). Unha nota mais concreta ao respecto a estas campañas aparece no estudo introductorio da edición do Kalevala do 2018, traducido do finlandés ao galego.Os pintores dos deuses: Blommér, Skil Wilge, Nicolai Arbo
