O Congreso dos Deputados que levou a cabo o proceso constitucional sairá dos comicios de xuño de 1977, posteriores á Lei da Reforma Política. A lexislatura naceu, en orixe, como reformista, e finalmente foi constituínte, rematando coa promulgación e sanción da Constitución de 19781. Un dos partidos con presenza na mesma é o Partido Nacionalista Vasco (PNV). Este iniciará a súa presenza institucional na Transición compartindo, durante un breve e tenso tempo, grupo parlamentar co PDC de Jordi Pujol, poida formar o Grupo Parlamentar da Minoría Vasca, que agrupa aos seus 8 deputados.
Os seus resultados superaron os 300.000 votos. O reparto por provincias é en xeral bicéfalo, cun claro predominio nas provincias industriais do norte de Euskadi, Gipúzkoa e Biscaia, mentres que en Araba e Navarra a súa presenza e voto é máis reducido. As causas diso pódense buscar na falta de asentamento social do nacionalismo nestas rexións, onde a influencia do conservadorismo de corte centralista é maior; e tamén ao forte sentimento en sectores da sociedade navarra, contrarios a ningún tipo de absorción ou unificación nun conglomerado nacional vasco2. En todo caso, é unha formación que no momento está renovada, e se retrata como unha forza política “vasca, democrática, popular y de masas, aconfesional y abierta”3.
En todo caso, son unha forza vehicular importante no período, o cal levará a que sexan incluídos nas principais comisións parlamentarias, incluíndo a Comisión Constitucional. Neste órgano terá asento o deputado Xabier Arzallus, que cada vez irá tomando máis relevancia dada a súa autonomía de actuación, o seu prestixio no partido pola súa militancia de base, e pola vellez do líder do grupo parlamentar, Ajuriaguerra (conselleiro autonómico na IIª República), que delega nel a portavocía. O control do discurso do partido queda, nesta lexislatura, nas súas mans.
A Constitución de 1978 e o PNV: Camiños contrapostos
O PNV é a principal formación política antifranquista que non pediu o voto a favor da Constitución de 1978, o cal se pode explicar por diversos motivos. A vinculación do PNV co goberno vasco no exilio de Leizaola, que non era recoñecido, era un hándicap moi negativo á hora de negociar. Pero xunto a iso pesou un forte senso de “real-politik” pola súa parte, que permitiu acordos circunstanciais que consolidaron a súa posición. Deixábao claro Arzalluz ante o Pleno do Congreso: “La razón de nuestra presencia en estas Cámaras es fundamental la recuperación de nuestra personalidad política”4; xunto coa defensa da realización dunha amnistía xeral dos presos do Estado, constante xa dende o Alderdi Eguna do partido de marzo de 1977, o primeiro que celebran legalizados dende a IIª República, en Iruña. En abril do 78, tamén no Congreso, Arzallus desenrola:
“Nosotros, preconizamos constantemente la llamada ruptura democrática; es decir, la sustitución de las instituciones autocráticas asentadas durante cuarenta largos años en el país, por otras democráticas. El que esa ruptura en vez de ser a un tiempo haya ido progresando en forma evolutiva, pacifica (…), aunque demorando, la democratización profunda del mismo es mérito de todos los ciudadanos, de las fuerzas políticas y sindicales que han sabido tenderse la mano para colaborar en lo fundamental”5.
A lenta transferencia de competencias que unha dispersa UCD foi cedendo permitirá que o PNV non se incline cara o “non” a unha Constitución na que non tivo voz. Pero non é suficiente para garantir o apoio do partido nacionalista. Os pactos da formación centrista co PSOE e con AP, ameazando atribucións autonómicas, xunto coa falta de comunicación destes coas outras forzas parlamentarias; levaron ao PNV á abstención. Algunhas das reformas máis polémicas do partido no resto do país, como a posibilidade de reeditar un “pacto foral” coa Coroa, quedan desbotadas sen lugar a debate. A postura final do PNV pode quedar clara con esta intervención do portavoz Arzalluz, relacionada coas posturas dos diversos nacionalismos:
“Si a los que nos llamamos nacionalistas (…), los que pedimos una autonomía a partir de nuestros derechos históricos, se nos echa la sospecha y el recelo de secesionismo; desde nuestra óptica de pueblo (…) lanzamos también el recelo y la sospecha de que muchas veces, detrás de ese concepto de unidad, de nación y de Estado, está el unitarismo uniformador que niega el pan y la sal a la personalidad de estos pueblos”
Conclusións
Os deputados do PNV no Congreso, e no Senado, serán das forzas parlamentarias que propugnarán a abstención no Referendo Constitucional, debido ao seu bloqueo e falta de capacidade negociadora no proceso. Foi unha situación á que se chegou tanto pola súa confusión negociadora inicial; como pola distribución de espazos de negociación creados polas forzas hexemónicas a nivel nacional, nomeadamente o goberno Suárez. A situación foise revertendo a partir da consolidación do diálogo cos entes autónomos vascos, nomeadamente o Consejo. A intención do PNV de 1977, despois do Alderdi Eguna de marzo en Iruña, era lograr ser unha forza hexemónica no seu territorio, e consolidar o proceso de recuperación da autonomía. O cadro político saído dos comicios de xuño dese ano impediu crear un monopolio político para esta formación, que dende entón desenrolou unha política de pactos e pragmatismo para apuntalar o seu poder rexional. Viviu dificultades dentro do proceso constitucional, pero tamén demostrou a súa capacidade de convencemento social neses feitos, e o consolidou como peza clave do entramado parlamentario e institucional da España en Transición.
Mario CACIAGLI: Elecciones y partidos en la transición española. Madrid, CIS, 1986.
Diario de sesiones del Congreso de los Diputados (Legislatura Constituyente). Madrid, Cortes Generales: Nº 1-147 [Junio 1977-Enero 1979].
Miguel Ángel GIMÉNEZ MARTÍNEZ: “Las Cortes durante la Transición”, en Rafael QUIROSA-CHEYROUZE y Mónica FERNÁNDEZ (Coords.): Poder y transición local, Madrid, Biblioteca Nueva, 2017: pp. 117-134.
Ourense, 1995. Son graduado en Xeografía e Historia pola Universidade de Vigo, máster en Historia Contemporánea pola USC, e actualmente doutorando en Historia Contemporánea desta última universidade. A miña tese pivota arredor da formación, desenvolvemento e consolidación dos partidos conservadores de corte estatal na Galicia da Transición, con énfase no proceso de formación de elites institucionais dos mesmos, e da relevancia dos organigramas políticos previos nos mesmos. Xunto con iso, desenrolei investigacións centradas no campo do sindicalismo católico a comezos do século XX, ou as violencias políticas na Transición.
Ourense, 1995. Son graduado en Xeografía e Historia pola Universidade de Vigo, máster en Historia Contemporánea pola USC, e actualmente doutorando en Historia Contemporánea desta última universidade. A miña tese pivota arredor da formación, desenvolvemento e consolidación dos partidos conservadores de corte estatal na Galicia da Transición, con énfase no proceso de formación de elites institucionais dos mesmos, e da relevancia dos organigramas políticos previos nos mesmos. Xunto con iso, desenrolei investigacións centradas no campo do sindicalismo católico a comezos do século XX, ou as violencias políticas na Transición.
Este sitio usa cookies para mellorar a túa experiencia. Máis información AcceptRead More
Privacy & Cookies Policy
Privacy Overview
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may affect your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.